Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2017

Κίττυ Δουκάκη, μια γυναίκα που βοηθήθηκε από την ηλεκτροσπασμοθεραπεία, αναδεικνύεται ως ευαγγελιστής και κήρυκάς της

Κίττυ Δουκάκη, μια γυναίκα που βοηθήθηκε από την ηλεκτροσπασμοθεραπεία, αναδεικνύεται ως ευαγγελιστής και  κήρυκάς της
Πρωτότυπο άρθρο: http://nyti.ms/2iPQAoK
Της Katharine Q. Seelye, New York Times, 31 Δεκεμβρίου 2016
© The New York Times

Μπρούκλυν, Μασσαχουσέττη, ΗΠΑ. – Όταν ο Μάικλ Δουκάκης έχασε τις προεδρικές εκλογές το 1988, η σύζυγός του, Κίττυ, αισθάνθηκε σαν να την στρίμωξαν στη γωνία, σαν να της ρούφηξαν όλον τον αέρα από μέσα της.  Το καράβι της, ο σύζυγός της έφυγε πίσω στη δουλειά ως κυβερνήτης της Μασαχουσέτης – και τότε άρχισε να πίνει κατά περιόδους μεγάλες ποσότητες οινοπνευματωδών.
«Ένας αλκοολικός μπορεί να συγκρατεί τον εαυτό του μόνο για λίγο καιρό», η κυρία Δουκάκη θα γράψει αργότερα. «Όταν η κρίση θα κτυπήσει, τότε τα δεσμά (του αλκοολισμού) τον παγιδεύουν».
Ο αλκοολισμός της συγκάλυπτε μια μακρά υποβόσκουσα κατάθλιψη που τελικά την οδήγησε στο να λαμβάνει συνεδρίες ηλεκτροσπασμοθεραπείας, γνωστή επίσης και ως θεραπεία ηλεκτροσόκ ή ECT (Electro Convulsive Therapy).
Όπως οι περισσότεροι άνθρωποι, δεν είχε ιδέα ότι η θεραπευτική αυτή μέθοδος εξακολουθεί να χρησιμοποιείται.  Εκείνη σκέφτηκε ένα λείψανο, διαλυμένο, όπως αναπαραστάθηκε ως όργανο βασανιστηρίων το 1975 στην ταινία «Στη Φωλιά του Κούκου».
Αλλά η κυρία Δουκάκη ήταν απελπισμένη.  Η ψυχοθεραπεία, τα αντικαταθλιπτικά και η αποκατάσταση είχαν αποτύχει να κάνουν πιο ήπια την κατάθλιψη που την έκανε ανάπηρη - έτσι, το 2001, στην ηλικία των 64 ετών, ξεκίνησε την ηλεκτροσπασμοθεραπεία.
Προς έκπληξή της, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία την βοήθησε.
Μετά την πρώτη θεραπεία, η κυρία Δουκάκη έγραψε, «ένιωσα ζωντανή», σαν να της είχαν πάρει ένα σύννεφο από το μυαλό της - τόσο πολύ ώστε όταν ο Μάικλ Δουκάκης πήγε να την πάρει από το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, τον εξέπληξε προτείνοντάς του να πάνε έξω για δείπνο.
«Ήμουν τόσο σοκαρισμένος που μου έφυγε σχεδόν το αυτοκίνητο στη Στόρροου Ντράιβ» θυμάται ο Μάικλ Δουκάκης. «Είχα αφήσει τη σύζυγό μου, ψυχικά ανάπηρη και ανίατη, στο νοσοκομείο μόλις το προηγούμενο βράδυ».
Τώρα, δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το ζεύγος Δουκάκη έχει αναδειχθεί στους πιο σημαντικούς «ευαγγελιστές» της ηλεκτροσπασμοθεραπείας.
Για να πούμε την αλήθεια δεν υπάρχει πολύς ανταγωνισμός.  Λίγα γνωστά ονόματα που υποβλήθηκαν στην θεραπεία αυτή θα το παραδεχθούν δημοσίως - το στίγμα εξακολουθεί να είναι πολύ μεγάλο.
Στις εξαιρέσεις περιλαμβάνεται η ηθοποιός και συγγραφέας Κάρυ Φίσερ (γνωστή ως Πριγκίπισσα Λεία από τον Πόλεμο των Άστρων) που πέθανε την Τρίτη 27 Δεκεμβρίου 2016, και ο Ντικ Κάβετ, οικοδεσπότης σε τοκ-σόου - και οι δύο έχουν συζητήσει ανοιχτά τις θετικές τους εμπειρίες.
Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία δεν είναι μια θεραπεία του τύπου «μια κι έξω».  Η κυρία Δουκάκη, στα 80 της χρόνια, εξακολουθεί να λαμβάνει θεραπεία συντήρησης κάθε επτά ή οκτώ εβδομάδες.  Είπε ότι είχε ήσσονος σημασίας κενά μνήμης, αλλά ότι η θεραπεία είχε εξορίσει τους δαίμονές της και ότι πλέον ούτε πίνει, ούτε καπνίζει, ούτε λαμβάνει αντικαταθλιπτικά.
Δημοσίευσε την εμπειρία της από την χρήση της ηλεκτροσπασμοθεραπείας το 2006 στο βιβλίο της, «Σοκ: η θεραπευτική δύναμη της Ηλεκτροσπασμοθεραπείας», που έγραψε με τον δημοσιογράφο Λάρρυ Τάι.
Αυτές τις μέρες η ίδια και ο σύζυγός της - που είναι 83 ετών και εξακολουθεί να διδάσκει με πλήρες ωράριο στο Πανεπιστήμιο Νορθήστερν - αφιερώνουν τον χρόνο τους για την προώθηση της ηλεκτροσπασμοθεραπείας.
Παρέχουν ενίσχυση σε ομάδες υποστήριξης στο βικτωριανού ρυθμού σπίτι τους λίγο έξω από την Βοστώνη, διαχειρίζονται την ιστοσελίδα ecttreatment.org και απαντούν σε ερωτήσεις ανθρώπων που αναζητούν καθοδήγηση.  Οι προσπάθειές τους περιλαμβάνουν την προσπάθεια να πειστεί το Τμήμα των Υποθέσεων Απομάχων (Department of Veterans Affairs) να καταστεί η θεραπεία πιο προσιτή.  Η Κίττυ Δουκάκη δίνει επίσης ομιλίες σε όλη τη χώρα και στο εξωτερικό.
Όπως μας μαρτυρούν ο Μάικλ και η Κίττυ Δουκάκη, αντιμετωπίζουν δεκαετίες προκατάληψης εναντίον μιας θεραπείας την οποία όμως η Κίττυ Δουκάκη πιστώνει με τη διάσωση της ίδιας της ζωής της.
«Έχω πολλούς λόγους για να είμαι ευγνώμων», λέει χαϊδεύοντας το κουτάβι της. «Και έχουμε πολλά ακόμα να αναζητήσουμε».
Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του 1988, μας είπε η Κίττυ Δουκάκη, είχε περιορίσει τον εαυτό της ως προς την κατανάλωση αλκοόλ σε ένα ποτό βότκα το βράδυ, αν και έκανε σε δυο περιπτώσεις οινοποσίες πέραν της αντοχής της, κάτι που την ανάγκασε να ακυρώσει εμφανίσεις της.  Όλα αυτά άλλαξαν μετά τις εκλογές, όταν ο σύζυγός της έχασε σε σαράντα πολιτείες από τον Τζορτζ Μπους.
Δύο ημέρες αργότερα, η μακροχρόνια συγκαλλυμένη κατάθλιψή της επανέκαμψε βρυχώμενη, η ίδια χάθηκε στα μπουκάλια των οινοπνευματωδών ποτών και πέρασε τα επόμενα αρκετά χρόνια μέσα και έξω από κέντρα αποτοξίνωσης.
Τα πρωινά, θα έβλεπε τον άντρα της να φεύγει μακριά στην εργασία του, στη συνέχεια θα έπινε, θα αποσυρόταν στο δωμάτιό της και θα λιποθυμούσε.  Η οικογένειά της την έβρισκε μερικές φορές της λιπόθυμη μέσα στους εμετούς.
«Μια φορά που γύρισα σπίτι και δεν μπορούσα να την βρω» ο Μάικλ Δουκάκης θυμήθηκε, «τελικά ανέβηκα στο τρίτο όροφο, και νόμισα ότι είδα ένα μάτσο κουρέλια στο πάτωμα.  Ήταν η γυναίκα μου.  Αυτή η όμορφη...».  Η φωνή του έσπασε.  «Χριστέ μου», είπε.
Αν και η ίδια και ο σύζυγός της είχε ακούσει για την ηλεκτροσπασμοθεραπεία, ήταν επιφυλακτικοί.  Ο μεγαλύτερος αδελφός του Μάικλ Δουκάκη, ο Στέλιος, είχε υποβληθεί σε μια συνεδρία ηλεκτροσπασμοθεραπείας το 1951 και δεν ήταν ποτέ ο ίδιος.
Ο σύζυγός της αδελφής της Κίττυ Δουκάκη είχε επίσης υποβληθεί σε ηλεκτροσπασμοθεραπεία στη δεκαετία του 1950, αλλά είχε κρατηθεί μυστικό.  Όταν έμαθε ότι η κυρία Δουκάκη εξετάζει αυτό το ενδεχόμενο, της είπε ότι η θεραπεία είχε θετικό αποτέλεσμα: ο άντρας της έχασε κάποια μνήμη, αλλά η ψύχωση του είχε φύγει.


Οφέλη με κινδύνους

Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πώς η ηλεκτροσπασμοθεραπεία απαλάσσει από την κατάθλιψη, έστω και προσωρινά, πολλούς ανθρώπους.  Κατά την συνεδρία ηλεκτροσπασποθεραπείας αποστέλλεται ένα ηλεκτρικό ρεύμα στον εγκέφαλο που προκαλεί έναν σύντομο σπασμό.  Το αποτέλεσμα είναι σαν να επανεκκινείτε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, λένε εκείνοι που είχαν θετικά αποτελέσματα.
Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία αναπτύχθηκε το 1938. Τότε, οι ασθενείς δεν υποβάλλονταν σε αναισθησία και το ηλεκτρικό ρεύμα ήταν πολύ ισχυρότερο.  Ήταν σε αρκετά ευρεία χρήση από τη δεκαετία του 1960.  Στους ασθενείς που υποβλήθηκαν σε αυτήν περιλαμβάνονται η ποιήτρια Σύλβια Πλαθ, η Κλημεντίνη Τσώρτσιλ, σύζυγος του Ουίνστον Τσώρτσιλ, καθώς και ο γερουσιαστής Τόμας Ήγκλτον του Μισούρι, αντιπρόεδρος προεδρικός υποψήφιος με το Δημοκρατικό κόμμα το 1972, ο οποίος υποχρεώθηκε σε παραίτηση όταν αποκαλύφθηκε η θεραπεία του.
Αλλά η ηλεκτροσπασμοθεραπεία έχασε την εύνοια του κόσμου με την εξέλιξη των αντικαταθλιπτικών και την κυκλοφορία της ταινίας «Στην φωλιά του κούκου».
Οι επικριτές λένε ότι οι υποστηρικτές ελαχιστοποιούν σκόπιμα τους κινδύνους  ξεκινώντας με τη χρήση νέων «καθαρών» όρων, όπως ECT.
Ανάμεσα στις επικρίσεις καταγράφονται ότι τα προβλήματα μνήμης μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρά από ό, τι λένε οι ιατροί, ότι οι υποτροπές είναι σχεδόν αναπόφευκτες και ότι η διαδικασία προκαλεί βλάβες στον εγκέφαλο, μια παρατήρηση όμως που αμφισβητείται έντονα.
Ο Τζόναθαν Κοτ, συγγραφέας και εκδότης, έγραψε στο βιβλίο του 2005, «Στη Θάλασσα της Μνήμης: ένα ταξίδι από την Λήθη στη Μνήμη», ότι η ηλεκτροσπασμοθεραπεία του είχε εξαφανίσει τις αναμνήσεις δεκαπέντε χρόνων.  Σε αυτές περιλαμβάνονταν γεγονότα όπως η δολοφονία του Τζων Λέννον, από τον οποίο ο Κοτ είχε πάρει συνέντευξη μόλις τρεις ημέρες πριν από το θάνατό του.  Ο Κοτ ξέχασε τα βιβλία που είχε γράψει και επιμεληθεί και τους φίλους που είχε στην ατζέντα του.
«Η συμφωνία με το διάβολο που είναι η ηλεκτροσπασμοθεραπεία», έγραψε, «απαιτεί ότι ανταλλάσσεις πιθανή απώλεια μνήμης (βραχυπρόθεσμη, μακροπρόθεσμη ή και τα δύο), πιθανή βλάβη στον εγκέφαλο και τη γνωσιακή δυσλειτουργία με την προσωρινή ανακούφιση της κατάθλιψης».
Παρά την αρνητική εικόνα της, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία έχει παραμείνει η βασική επιλογή για ανθρώπους με σοβαρή κατάθλιψη που δεν ανταποκρίνονται καλά στα αντικαταθλιπτικά ή σε άλλες θεραπείες.
Συνήθως είναι ταχείας δράσης, κάτι το οποίο μπορεί να σημαίνει τη διαφορά μεταξύ ζωής και θανάτου σε ασθενείς που έχουν τάσεις αυτοκτονίας.
«Η ευαισθητοποίηση του κοινού για τη χρήση της ηλεκτροσπασμοθεραπείας πότε εξασθενεί και πότε ενισχύεται, αλλά στην καθημερινή ιατρική πρακτική την χρησιμοποιούμε συνεχώς», είπε η Δρ Σάρα Λίσανμπυ, ειδικός στην ηλεκτροσπασμοθεραπεία στο Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ.
Στα παλιά τα χρόνια, οι ασθενείς υφίστατο σπασμούς κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών συνεδριών, σπασμοί μερικές φορές τόσο βίαιοι ώστε να έσπαγαν τα κόκκαλα ή τα δόντια τους.  Σήμερα, με την αναισθησία και τα μυοχαλαρωτικά, τέτοιες αντιδράσεις είναι σπάνιες.
«Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία που έχουμε και είναι η θεραπεία εκλογής, αν έπρεπε οπωσδήποτε να απαλλαγεί κάποιος από σοβαρή κατάθλιψη μέσα σε μια ημέρα ή δύο», δήλωσε ο Στήβεν Χόλλον, καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Βάντερμπιλντ, ο οποίος έχει μελετήσει την θεραπεία της κατάθλιψης.
Αλλά, πρόσθεσε, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία μπορεί δυνητικά να προκαλέσει σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, κυρίως μακροπρόθεσμα προβλήματα μνήμης, μερικά από τα οποία είναι προσωρινά.
Ακόμη και ασθενείς των οποίων η κατάθλιψη υποχωρεί πρέπει σχεδόν πάντα να βρίσκονται σε θεραπεία συντήρησης με ECT, αντικαταθλιπτικά ή και τα δύο.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ διεξήγαγε μελέτη το 2014 η οποία δημοσιεύτηκε φέτος όπου διαπιστώθηκε ότι οι νέες τεχνικές ECT που έχουν σχεδιαστεί για την καλύτερη προστασία της μνήμης, σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά, ανακουφίζουν πλήρως τα συμπτώματα στο 61% των ηλικιωμένων ασθενών με σοβαρή κατάθλιψη - μερικοί από αυτούς ήταν καλά ακόμα και έξι μήνες αργότερα. (Από τους υπόλοιπους, το 28% διέκοψε την θεραπευτική παρέμβαση και το 10% δεν βελτιώθηκε.)
Η Κίττυ Δουκάκη λαμβάνει θεραπεία συντήρησης της στο Νοσοκομείο ΜακΛην στα προάστια της Βοστώνης, ένα από τα μεγαλύτερα και πιο διάσημα ψυχιατρικά νοσοκομεία του κόσμου. Στο Νοσοκομείο ΜακΛην πραγματοποιούνται περίπου 10.000 τέτοιες θεραπείες κάθε χρόνο, από 2.500 θεραπείες το 1999, μας λέει ο Δρ. Στέφεν Σάιερ, ο διευθυντής του τμήματος Ηλεκτροσπασμοθεραπειών του ΜακΛην.  Κάθε ασθενής λαμβάνει γενικά από οκτώ έως είκοσι θεραπείες.
«Για τους περισσότερους ασθενείς», είπε ο ψυχίατρος της κυρίας Δουκάκη, ο Δρ. Τσαρλς Γουέλτς, «η κατάθλιψη είναι μια χρόνια και υποτροπιάζουσα ψυχική διαταραχή που απαιτεί καλή διαχείριση της ζωής μας».


Διαφορετικές εμπειρίες

Ήταν μια παγωμένη Κυριακή, βράδυ Δεκεμβρίου, και η κυρία Δουκάκη, κομψά ντυμένη με κολλαριστή λευκή μπλούζα και μπλε πουλόβερ με μαργαριτάρια, καθόταν στον καναπέ του σαλονιού της.  Ο σύζυγός της, φορώντας ένα απλό πουκάμισο από φανέλα και σε χακί χρώματα, κάθισε δίπλα της.
Εννέα άλλοι, οι οποίοι αποτελούν μέρος της ομάδας υποστήριξης της ηλεκτροσπασμοθεραπείας, κάθισαν σε κύκλο.
Τρεις γυναίκες είχαν υποβληθεί σε ηλεκτροσπασμοθεραπεία και ήρθαν με τους συζύγους τους, ενώ μια άλλη γυναίκα και δύο άνδρες ήρθαν για λογαριασμό των οικογενειών τους που έχουν μέλη σε βαριά κατάθλιψη και ήθελαν να μάθουν περισσότερα.
Καθώς ξεκίνησε η συνάντηση, η κυρία Δουκάκη εξήγησε ότι η ίδια και ο σύζυγός της θα γιορτάσει «τα πεντηκοστά γενέθλιά της».  Οι άνθρωποι γέλασανε, υποθέτοντας ότι αστειευόταν για την ηλικία της, αλλά εκείνη δεν φαίνεται να αστειευόταν, με αποτέλεσμα ο κύριος Δουκάκης να της υπενθυμίσει ότι θα ήταν τα ογδοηκοστά της.
Δύο γυναίκες που είχαν λάβει ηλεκτροσπασμοθεραπεία μίλησαν θετικά για αυτήν.  Ένας τρίτος, ο γιατρός Μπάρυ Μπέικερ, είχε μια πολύ διαφορετική εμπειρία.
«Μετά την πρώτη φορά, δεν μπορούσα να θυμάμαι την εποχή ή τον χρόνο», δήλωσε ο Δρ Μπέικερ. «Δεν ξέρω αν έχω ποτέ ανακάμψει πλήρως».
Είπε ότι προτιμάται σε θεραπεία με φάρμακα.
«Μπορείτε να σταματήσετε ένα φάρμακο, και οι παρενέργειες θα σταματήσουν», είπε. «Αλλά οι παρενέργειες που συμβαίνουν με την ηλεκτροσπασμοθεραπεία μπορεί να χρειαστούν μήνες για να απομακρυνθούν».
Η ομάδα συζήτησε αν ήταν καλύτερα να κρατήσει κάποιος την ηλεκτροσπασμοθεραπεία ως έσχατη λύση ή να αναζητήσει αυτήν την θεραπευτική παρέμβαση ενωρίτερα αν τα φάρμακα δεν βοηθήσουν αμέσως.
«Λαμβάνοντας υπόψη μου την εμπειρία της Κίττυ», δήλωσε ο κύριος Δουκάκης, «δεν μπορώ να υποστηρίξω την ιδέα να μπορείτε να δοκιμάσετε οτιδήποτε άλλο, πριν να προσπαθήσετε την ηλεκτροσπασμοθεραπεία.  Αυτά τα 17 χρόνια πριν φτάσουμε τελικά στην ηλεκτροσπασμοθεραπεία ήταν βάρβαρα».
Μια γυναίκα με το όνομα Ντέμπορα, η οποία ήρθε για λογαριασμό του συζύγου της και δεν ήθελε να χρησιμοποιηθεί το επώνυμό της, είπε ότι ο σύζυγός της ήταν τόσο καταθλιπτικός, ώστε έφτασε να στείλει ένα e-mail στην κυρία Δουκάκη πριν αρκετούς μήνες για να ζητήσει βοήθεια.  Η κυρία Δουκάκη διοργάνωσε για τον άνθρωπο αυτόν μια συνάντηση με τον Δρ. Γουέλτς.  Έλαβε συνεδρίες ηλεκτροσπασμοθεραπείας αλλά παραμένει σε σοβαρή κατάθλιψη.  Όμως η Ντέμπορα είναι ευγνώμων στο ζεύγος Δουκάκη.
«Μου τηλεφωνούν για να μάθουν πώς είναι ο σύζυγός μου», είπε. «Είναι εκεί για αυτόν.  Έχουν εκατοντάδες ανθρώπων σαν και εκείνον στη ζωή τους, αλλά ποτέ δεν σταμάτησαν να ενδιαφέρονται».

© The New York Times